Mộc bản triều Nguyễn – Di sản văn hóa trường tồn của Lịch sử Việt Nam

Mộc bản triều Nguyên là di sản tư liệu văn hóa trường tồn của lịch sự Việt Nam được UNESCO công nhận Mộc bản triều Nguyễn là những văn bản chữ Hán – Nôm độc đáo được khắc ngược trên gỗ. Nội dung bản thảo được nhà vua thời Nguyễn trực tiếp ngự lãm và phê duyệt sau đó những người thợ tài hoa nhất sẽ khắc lên gỗ quý và được lưu giữ đến ngày nay.

Nguồn gốc, chất liệu của Mộc bản triều Nguyễn

Nguồn gốc hình thành

Di sản văn hóa mộc bản triều Nguyễn được thành lập vào năm 1820 dưới thời vua Minh Mạng tại Kinh thành Huế, chủ yếu được hình thành trong quá trình hoạt động của Quốc sử quán triều Nguyễn bao gồm cả ván khắc được in tập hợp từ Văn Miếu – Quốc Tử Giám (Hà Nội) và được lưu trữ ở Quốc Tử Giám tại Kinh thành Huế. Mộc bản triều Nguyễn được chuyển vào Đà Lạt từ năm 1960.

Chất liệu

Chất liệu chủ đạo sử dụng làm ván để khắc mộc bản triều Nguyễn khá rất đặc biệt, đó là gỗ thị, gỗ lê, gỗ táu và gỗ cây nha đồng. Chất liệu gỗ này rất mềm mịn, thớ gỗ trắng sáng ngời ấn tượng. Từng nét chữ khắc trên di sản văn hóa mộc bản rất điêu luyện, sắc nét và tinh xảo. Tài liệu gốc (độc bản) có giá trị văn hóa lớn phục vụ cho việc nghiên cứu lịch sử và văn hóa Việt Nam các thời đại.

Nội dung Mộc bản triều Nguyễn phong phú, rộng lớn

• Về lịch sử: Là nguồn tư liệu có độ tin cậy và chính xác cao gồm 30 bộ sách và 836 quyển về lịch sử Việt Nam từ thời Hùng Vương dựng nước cho đến triều Nguyễn. Nằm trong 34.619 tấm mộc bản, thì có một bản gỗ cổ khắc bài “Nam quốc sơn hà”. Đây là bản khắc gỗ cổ nhất, bài thơ khẳng định chân lý  lãnh thổ riêng của Nước Nam, biên giới rạch ròi, độc lập tự chủ của dân tộc là thiêng liêng bất khả xâm phạm.

• Về địa lý: có 02 bộ sách cổ gồm 20 quyển được ghi chép về địa lý của nước Việt Nam. Trong khối tài liệu quý giá này có những bản khắc nội dung khẳng định chủ quyền thiêng liêng của Việt Nam. Theo bản gốc sách Đại Nam thực lục tiền biên ghi chép trải qua chín đời chúa Nguyễn (1558 – 1777) đã khẳng định quần đảo Hoàng Sa (tức gọi là Vạn lý Hoàng Sa) thuộc địa phận tỉnh Quảng Ngãi là địa phận thuộc chủ quyền Việt Nam.
• Về chính trị xã hội: có 05 bộ sách gồm 16 quyển được ghi chép về những chiến lược và sách lược của các triều đại phong kiến Việt Nam.
• Về quân sự: Là những ghi chép về các chiến lược quân sự qua các cuộc nổi dậy ở Bắc kỳ, Nam kỳ, Bình Thuận…trong 05 bộ sách và gồm 151 quyển.
• Về pháp chế: có 12 bộ sách gồm 500 quyển viết về các điển chế và pháp luật triều Nguyễn thời đó.

• Về văn hóa – giáo dục: có 31 bộ sách gồm 93 quyển chép về những nhân vật nổi tiếng đỗ cử nhân, tiến sĩ triều Nguyễn.
• Về tư tưởng triết học – tôn giáo: có 13 bộ sách gồm 22 quyển được ghi chép chi tiết về các phương pháp tiếp cận kinh điển Nho gia.
• Về văn thơ: có 39 bộ gồm 265 quyển đó là thơ văn của các bậc đế vương và Nho gia nổi tiếng Việt Nam được ghi chép lại.
• Về ngôn ngữ văn tự: có 14 bộ sách gồm 50 quyển được giải nghĩa Luận ngữ bằng thơ Nôm ấn tượng.
• Về quan hệ quốc tế: tài liệu di sản mộc bản triều Nguyễn có giá trị khi tìm hiểu lịch sử, văn hóa các nước khác trên thế giới như: Lào, Campuchia, Thái Lan, Trung Quốc, Pháp…

Tài liệu di sản văn hóa Mộc bản triều Nguyễn là khối tài liệu đặc biệt quý hiếm của dân tộc Việt Nam. Mang nhiều giá trị về mặt nội dung, văn hóa và đặc tính về những phương pháp chế tác hay những quy định nghiêm ngặt của triều đình phong kiến nhà Nguyễn. Việc ấn hành, sao khắc, lưu giữ và bảo tồn những tài liệu quý giá này được coi là quốc bảo, chỉ những người có thẩm quyền và trách nhiệm được làm việc trong Quốc Sử Quán mới được tiếp xúc trực tiếp và làm việc với chúng.